روش تحقیق ترکیبی یا آمیخته

در دو دهه ی گذشته علاوه بر پارادایم مرسوم تحقیق (مبتنی بر اصالت تحصلی یا اثبات گرایی) استفاده از پارادایم های دیگری مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که در حال حاضر برای شناسایی مسائل و مشکلات سیستم های اجتماعی-رفتاری به طور اعم، و محیط های آموزشی به طور اخص، استفاده از روش های مبتنی بر ترکیب پارادایم های تحقیق از اهمیت برخوردار شده است. زیرا به رغم ماهیت پیچیده این سیستم ها و محیط ها، نمی توان فقط به استفاده از یک روش (کمی یا کیفی) اکتفا کرد و به شناخت کافی نسبت به موقعیت های معین دست یافت. با توجه به این امر، برای پی بردن به مسایل نظام های آموزشی و کوشش در جهت حل آنها استفاده ترکیبی از روش های کمی و کیفی ضرورت یافته است. در راستای برآوردن این نیاز، در دهه ی اخیر استفاده از ترکیب روش های کمی و کیفی، تحت عنوان روش های تحقیق آمیخته، رایج شده است.

به طور کلی سه نوع طرح تحقیق آمیخته را می توان مورد نظر قرار داد:

الف)بهم تنیده

 ب) تشریحی

ج) اکتشافی

تفاوت این سه نوع طرح مربوط به اولویت در گردآوری داده های کمی یا کیفی، توالی در تصمیم گیری برای گردآوری داده های کمی و کیفی و نیز مربوط به راهبردهای تحلیل داده هاست.

تحلیل داده های حاصل از طرح های آمیخته که بر حسب نوع طرح انجام می شود، را می توان به شرح زیر به عمل آورد:

در این نوع طرح ها که داده های کمی و کیفی همزمان گردآوری می شود، پژوهش گر داده های کیفی را با استفاده از کد گذاری مقوله بندی کرده و هر مقوله را شماره گذاری می کند. سپس فراوانی هر یک از مقوله ها را تعیین می کند و به توصیف آنها می پردازد. پس از آن دو مجموعه داده های کمی و کیفی را مقایسه می کنیم. یا اینکه داده های کمی را ابتدا با روش تحلیل عاملی مورد بررسی قرار داده، سپس عاملهایی که به عنوان موضوع های مورد بررسی انتخاب می شوند با داده های کیفی مورد مقایسه قرار می دهد. یا اینکه پژوهش گر می تواند نتایج را مقایسه کند. برای این منظور روند های آماری حاصل از داده های کمی را با موضوع های حاصل از داده های کیفی مورد مقایسه قرار می دهد.

در این طرح ها پژوهشگر ابتدا داده های کمی را بررسی می کند و سپس با استفاده از داده های کیفی، به توصیف ویژگی های آنها می پردازد. در تشریح نتایج یک پژوهش پس از آنکه دو گروه از نظر یک متغیر مورد مقایسه قرار گرفتند، از طریق تحلیل داده های کیفی به این امر پرداخته می شود که چرا این تفاوت وجود دارد.

همچنین می توان به گونه شناسی پرداخت. برای این منظور ابتدا داده های کمی را از طریق تحلیل آماری بررسی کرده و گونه های موجود را نمایان می کنیم. سپس جهت پی بردن به جنبه های مورد بررسی در گونه ها، داده های کیفی را مورد تحلیل قرار می دهیم.

رویکرد دیگر تحلیل داده ها در سطوح چندگانه است. در انجام این امر، ابتدا داده های کمی را در سطح واحدهای مرحله اول (مانند دانش آموز) تحلیل می کنیم. سپس به تحلیل داده های کیفی در سطح واحد های مرحله دوم (مانند کلاس درس) می پردازیم. پس از آن به تحلیل داده های کمی در سطح مدرسه می پردازیم. بالاخره داده های کیفی مربوط به منطقه آموزش و پرورش را تحلیل می کنیم و این چنین اطلاعات حاصل از تحلیل داده های یک سطح به تحلیل داده های سطح بعد کمک می کند.

در این طرح ها معمولا از طریق پژوهش کیفی به تدوین یک ابزار اندازه گیری پرداخته می شود. برای این منظور با گردآوری و تحلیل داده های کیفی به تعیین جنبه های اصلی پدیده مورد بررسی پرداخته می شود. این جنبه ها به عنوان ابعاد مورد نظر برای تدوین ابزار گردآوری داده ها منظور می شود. حالت دیگر، تحلیل داده ها برای پی بردن به داده های مقوله ای است. برای مثال در پژوهش قوم نگاری با تحلیل داده های حاصل از مرحله اول، متغیرهای مقوله ای به دست می آید که می توان از آنها برای مطالعه همبستگی یا رگرسیون استفاده کرد. همچنین می توان به تحلیل داده ها برای پی بردن به موارد انتهایی پرداخت. برای این منظور، در تحلیل مقایسه ای داده های کیفی ابتدا حالت های انتهایی را مشخص کرده و سپس به گردآوری و تحلیل داده ها در یک بررسی پیمایشی پرداخته می شود.