طراحی صحنه و دکور از مهم‌ترین عناصر دخالت کننده در برنامه‌های تلویزیونی به شمار می‌آید و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در جذب مخاطبان داشته باشد. یک طراحی خوب و مناسب در یک برنامه تلویزیونی می‌تواند بر غنی بودن آن برنامه بیفزاید و بالعکس وجود صحنه‌پردازی و دکور نامناسب و رعایت نکردن اصول حرفه‌ای و هنری در یک برنامه با‌محتوا، می‌تواند تا حد زیادی از جذابیت آن کم کند.
طراحی صحنه و دکور از مهم‌ترین عناصر دخالت کننده در برنامه‌های تلویزیونی به شمار می‌آید و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در جذب مخاطبان داشته باشد. یک طراحی خوب و مناسب در یک برنامه تلویزیونی می‌تواند بر غنی بودن آن برنامه بیفزاید و بالعکس وجود صحنه‌پردازی و دکور نامناسب و رعایت نکردن اصول حرفه‌ای و هنری در یک برنامه با‌محتوا، می‌تواند تا حد زیادی از جذابیت آن کم کند. بدون تردید در هر برنامه جدیدی که از تلویزیون پخش می‌شود، دکور از اولین مواردی است که موجب جلب توجه و جذب مخاطب می‌شود بنابراین طراحی و ساخت دکور مناسب یکی از عناصر کلیدی و مهم در هر برنامه محسوب می‌شود.
تناسب داشتن دکور و لوازم صحنه با موضوع برنامه از ضرورت‌هایی است که تهیه‌کنندگان برنامه‌ها می‌باید به آن توجه کنند. به طور مثال دکور یک برنامه ورزشی باید هیجان و زندگی را به مخاطبان انتقال دهد. از دیگر سو، دکور و صحنه برنامه، باید به دور از ذوق‌زدگی تصویری باشد و بتواند در انتقال مفاهیم موفق عمل کند. درباره نقش دکور و صحنه در انتقال مفاهیم با تعدادی از کارشناسان رسانه و تلویزیون صحبت کردیم. کارشناسان معتقدند برنامه‌های مستمر هفتگی یا روزانه نباید دکور ثابت و بی‌جانی داشته باشند و باید مرتب تغییر دکور و صحنه دهند تا برنامه برای مخاطبان یکنواخت نشود. آنها با تأکید بر اینکه دکور ویترین برنامه است، لزوم توجه و دقت به آن را گوشزد می‌کنند زیرا موجب ترغیب بینندگان به دیدن برنامه می‌شود. گفت‌وگوی ما را با آنها می‌خوانید.
دکورهای بی‌جان به برنامه لطمه می‌زنند
وقتی از جبار آذین، منتقد تلویزیون و سینما درباره نقش دکور در انتقال مفاهیم و پیام در یک برنامه تلویزیونی می‌پرسیم، می‌گوید: بدیهی است تمامی ابزارهایی که به عنوان آکسسوار در برنامه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، نه تنها برای مخاطبان جذابیت به وجود می‌آورد بلکه به محتوای برنامه نیز کمک میکند. مسلماً هر چه طراحی صحنه دقیق‌تر و به‌روزتر باشد در جذب مخاطبان هم سهم بیشتری دارد.
وی ادامه میدهد: در تلویزیون برنامه‌های مختلف با مضامین متنوع تهیه و پخش می‌شود؛ دکور و صحنه در هر یک از این برنامه‌ها باید متناسب با حال و هوای آنها باشد. وقتی موضوع برنامه جدی و مثلاً سیاسی است، دکور نیز باید جدی باشد و زمانی که موضوع هنری است صحنه نیز باید هنری باشد. این کارشناس با اشاره به اینکه زمانی که دکور و صحنه ثابت و بی‌جان باشد به برنامه لطمه می‌زند، تأکید میکند: دکور ثابت و بی‌خاصیت موجب بی‌توجهی به برنامه و به‌اصطلاح بی‌خاصیت شدن آن می‌شود؛ به طوری که در این شرایط محتوا نیز دیده نمی‌شود. باید از رنگ‌ها چنان در دکور استفاده کرد که به افزایش انگیزه تماشای ادامه برنامه در مخاطبان منجر شود. به طور قطع یک دکور جذاب به مخاطب کمک میکند تا از دیدن مجری و کارشناسان و شنیدن مباحث لذت ببرد.
دکور سینما با تلویزیون تفاوت فاحش دارد
وقتی از اعظم راودراد، استاد ارتباطات دانشگاه تهران درباره نقش دکور در برنامه‌های تلویزیونی می‌پرسیم، این‌گونه پاسخ میدهد: میان دکورهای سینمایی و تلویزیونی تفاوت فاحشی وجود دارد. دکور نقش مؤثری در انتقال مفاهیم دارد. در سینما تمام اجزای صحنه می‌تواند برابر شخصیت‌ها عمل کند و به نوعی بیانگر قصه یا شخصیت‌ها باشد اما در تلویزیون دکور از جنبه کارکردی‌اش مهم است.
وی ادامه میدهد: تماشاگر پذیرفته که گرافیک برای زیباسازی صحنه ارائه می‌شود. به طور مثال، در برنامه خبری میزی که انتخاب می‌شود باید کارکرد داشته باشد. دور این میز، مهمانان و کارشناسان جمع می‌شوند و باید طوری باشد تا مجری علاوه بر تسلط بر موضوع، بتواند آن را به
مخاطب نیز انتقال دهد. این استاد
دانشگاه یادآور می‌شود: متأسفانه گاهی در دکورها می‌بینیم طراح صحنه به جای اینکه دکور مناسبی طراحی کند، صرفاً دکوری ساخته که خودش را برجسته کند؛ نه اینکه به محتوای برنامه کمک کند.
راودراد در آخر می‌گوید: باید عناصر صحنه و دکور در خدمت محتوا باشند و به آن کمک کنند، نه اینکه آن‌قدر متفاوت باشند که توی ذوق بزنند و مخاطب با دیدن دکور این سؤال به ذهنش متبادر شود که این چه دکوری است که هیچ فایده و کاربردی برای برنامه ندارد.
دکور زبان غیرکلامی برنامه است
الهام نداف، روزنامه‌نگار و منتقد سینما و تلویزیون درباره سهم دکور در انتقال پیام برنامه تلویزیونی مثالی می‌زند، او می‌گوید: چند وقت پیش از تلویزیون برنامه‌ای دوبله‌شده با موضوع فلسفه پخش می‌شد. این برنامه با استادان فلسفه درباره چهره‌های برجسته تاریخ گفت‌وگو می‌کرد. دکور برنامه بسیار ساده بود اما این دکور بسیار ساده، به انتقال محتوا به مخاطبان کمک زیادی می‌کرد. در واقع یک پس‌زمینه ساده به طرح مباحث کمک شایانی کرده بود.
وی ادامه میدهد: دکور رابطه‌ای مستقیم با سطح مباحثی دارد که در یک برنامه تلویزیونی رد و بدل می‌شود. دکور زبان غیرکلامی برنامه است بنابراین باید مورد توجه قرار گیرد و برنامه‌سازان، سطحی با آن برخورد نکنند. البته برنامه‌سازان در سال‌های اخیر توجه زیادی به دکور داشته‌اند و در این زمینه توانایی‌های قابل قبولی به چشم می‌خورد. گفتنی است که به روز شدن تکنولوژی هم به این موضوع کمک کرده است.
نداف در آخر با اشاره به اینکه ابتکار و خلاقیت در طراحی دکور بسیار مورد توجه قرار گرفته است، می‌افزاید: هر چند طراحی یک دکور خوب و جذاب به طراح بازمی‌گردد اما این ابتکار هم نیازمند بودجه است و تا زمانی که بودجه ناچیزی در اختیار دکورسازان ما قرار می‌گیرد شاهد دکورهایی نخواهیم بود که بتوانند مفاهیم را به طور صحیح به مخاطبان ارائه کنند.
شتابزدگی در طراحی و ساخت دکور
مهدی نیک‌روش یکی از دکورسازان برنامه‌های تلویزیونی است. او درباره دکورهای برنامه‌های تلویزیونی می‌گوید: شتابزدگی در تولید یکی از مهم‌ترین مسائل مبتلابه حوزه‌های مختلف تولید از جمله بخش طراحی و ساخت دکور است. معمولاً تهیه‌کنندگان فرصت کافی برای طراحی و ساخت دکور در اختیار دکوراتورها قرار نمی‌دهند، به همین دلیل باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن، دکوراتور، صحنه‌ای را برای یک برنامه طراحی کند و بسازد؛ در صورتی که اگر زمان و فرصت کافی در اختیار او قرار گیرد، می‌تواند با استفاده از تکنیک‌های مختلف دکوری جذاب طراحی کند.
وی با بیان اینکه باید نوع نگاه‌ها به دکور در برنامه‌های تلویزیونی تغییر کند، خاطرنشان میکند: نگاه به این مقوله باید در اتاق‌های فکر برنامه‌سازان وجود داشته باشد. همان طور که برنامه‌سازان برای محتوا و چگونگی اجرای برنامه‌هایشان از افراد بسیاری مشاوره و ایده می‌گیرند تا طرح مورد نظرشان را عملیاتی کنند، برای دکور و طراحی صحنه نیز باید این اتفاق بیفتد.
نیک‌روش در پاسخ به این سؤال که مشکلات دکور را چطور می‌توان مرتفع کرد، می‌گوید: به نظرم تهیه‌کنندگان برنامه‌ها باید دغدغه ساخت کار خوب برای مردم را داشته باشند و از افراد حرفه‌ای استفاده کنند.
ضرورت ساخت دکور در فضای مناسب
هادی جوشقانی که طراحی و ساخت بسیاری از برنامه‌های ترکیبی تلویزیون را بر عهده داشته است، می‌گوید: بیشتر دکورها و صحنه‌های تلویزیون از مجموعه قطعات و مواد خام مخصوص صحنه‌آرایی ساخته می‌شوند. این واحدهای پیش‌ساخته به منظور ایجاد فضاهای مناسب برای صحنه تلویزیون در اشکال گوناگون انتخاب، تزئین و تنظیم می‌شوند.
وی با بیان اینکه طراحی صحنه مؤثر، سهم عمده‌ای در موفقیت هر برنامه تلویزیونی دارد، می‌افزاید: دکور جذاب و ایده‌آل بیننده را به درون محیط مورد نظر می‌برد و به برنامه قدرت میدهد. طراحی صحنه ممکن است به شکل‌ها و حالت‌های گوناگونی انجام شود. دکور صحنه باید به قدر کافی محکم و استوار و البته به‌آسانی قابل حمل و جابه‌جایی باشد.
جوشقانی ادامه میدهد: در رسانه‌ای مانند تلویزیون اصل باورپذیری و اتکای طراح به واقعیت و پایبندی صددرصد او به ایجاد فرم‌ها و فضاهای واقعی و خلق آنچه موجب القای واقعیت می‌شود، ضروری به نظر می‌رسد. ایجاد بستری مناسب توسط طراح، در جهت باورپذیری در آثار نمایشی و برنامه‌های مختلف تلویزیون از بنیادی‌ترین مسائل است. پذیرش و باور فضا از سوی مخاطب ضروری است و البته خلق چنین فضایی نیز کار بسیار دشواری است.
وی می‌افزاید: در حال حاضر متأسفانه به دلایل فراوانی، از جمله تنوع مصالح و فرم‌ها و رنگ‌ها و… طراحی صحنه در تلویزیون ما رشد چندان مناسبی نداشته است. جوشقانی با اشاره به اینکه مردم امروزه طرح‌های مختلف هنری و دکورهای متعدد را از طریق رسانه‌های مختلف مشاهده می‌کنند، می‌گوید: در حال حاضر سطح توقع مردم ما بسیار بالا رفته و این کار را برای اهالی تلویزیون مشکل کرده است. اگر ما در این زمینه کاری انجام ندهیم به دیده نشدن برنامه‌ها منتهی می‌شود.
وی از اینکه برای دکورهای تلویزیونی هزینه می‌شود اما برخی اوقات طراحی توسط افراد متخصص و آگاه صورت نمی‌گیرد، انتقاد میکند و ادامه میدهد: یکی دیگر از مشکلات دکور و صحنه در برنامه‌های تلویزیونی آن است که بعضی از تهیه‌کنندگان از لوکیشن‌های مناسب استفاده نمی‌کنند تا دکور در فضایی مناسب و قابل پذیرش برای مخاطبان ساخته شود و یا بودجه مناسبی برای طراحی و ساخت دکور در اختیار دکورسازان قرار نمی‌دهند.
زیبایی تصویر موجب حلاوت مضمون می‌شود
وقتی از طهماسب صلح‌جو، منتقد تلویزیون و سینما درباره تحول در طراحی صحنه و دکور در برنامه‌های ترکیبی تلویزیون می‌پرسیم، می‌گوید: در سال‌های اخیر تغییرات و پیشرفت‌های زیادی در زمینه دکورهای تلویزیونی اتفاق افتاده و سطح کمی و کیفی دکورها به شکل محسوسی رشد کرده و نسبت به دهه‌های قبل متحول شده است که در نگاه اول جای امید دارد اما بخش عمده‌ای از این ارتقا مرهون پیدایش امکانات جدید و رشد فناوری‌‌های مختلف بوده و برای رسیدن به شرایط مطلوب نیاز به برنامه‌ریزی، ساماندهی نیروهای متخصص، نظارت مداوم و سیاستگذاری و بسترسازی مناسب به منظور پیشرفت هرچه بیشتر در این حوزه است.
وی ادامه میدهد: اگر تصویر و مجموعه رنگ و فرم و… به صورت هماهنگ و مطلوب نباشد، از یک رادیوی خوب نا کارآمدتر خواهد بود. ما باید برای چشم مخاطبان احترام بگذاریم و با ایجاد جذابیت بصری در مجموعه، آن را تزئین کنیم. یک برنامه مجموعه‌ای از دکور، نور، لباس، عوامل انسانی و… است که توسط کارگردان و عوامل تولید با مضامین و موضوعات آمیخته می‌شود تا به یک محصول تلویزیونی تبدیل و ارائه شود. بدون تردید هماهنگی و زیبایی تصویر که عمده آن دکور است ضمن جذب مخاطبان، باعث سهولت درک مضامین و مفاهیم می‌شود.
صلح‌جو با اشاره به مشکلات طراحی صحنه و دکور در برنامه تلویزیونی خاطرنشان میکند: اگر بخواهیم وضعیت و مشکلات دکور را موشکافانه بررسی کنیم، بدون تردید باید از افراد و نیروهای حرفه‌ای استفاده شود
تا بتوان یک محصول باکیفیت و حرفه‌ای به دست آورد؛ لذا برای به‌کارگیری طراحان حرفه‌ای باید نظارت بر تخصص، مدرک و سابقه فنی و هنری جدی گرفته شود. ایجاد فضایی سالم و به دور از دغدغه‌های مالی و امنیت شغلی برای این افراد از مواردی است که باعث ارتقای کیفیت دکورها می‌شود.
وی می‌گوید: یکی از عواملی که برخی اوقات موجب افت کیفیت آثار می‌شود شتابزدگی در کار است یعنی زمانی که برای طراحی یک دکور در اختیار دکوراتور قرار می‌گیرد
بسیار کوتاه است که اگر برنامه‌ریزی‌های بهتری در این حوزه صورت بگیرد
و دکوراتورهای ما زمان بیشتری برای طراحی و ساخت
دکور داشته باشند به یقین شاهد افزایش کیفیت آثار خواهیم بود.
نظر شما