قرارداد عدم افشا (Non-disclosure agreement) که به اختصار NDA نامیده می‌شود یک قرارداد حقوقی یا توافق‌نامه رسمی است که بین شرکتها یا افراد حقیقی به منظور حفاظت از اطلاعات محرمانه، داده‌ها، مراودات ، تجربیات و دانش پیرامون یک موضوع منعقد می‌گردد و طرفینِ متعهد هستند که اطلاعاتی که بر روی آن توافق می‌کنند، افشا نشده یا مورد استفاده تجاری قرار نگیرد. شما می‌توانید با یک سرمایه‌گذار، شریک تجاری یا همکار چنین قراردادی امضاء کنید تا تمام اطلاعات و مسائل تجاری‌تان نه تنها افشاء نگردد بلکه به صورت مستقیم یا یک‌طرفه مورد بهره‌برداری قرار نگیرد.
قراردادهای تجاری به صورت کلی و صرف‌نظر از ماهیت، دو کارکرد اصلی دارند. اول: ملزم کردن طرفین قرارداد نسبت به آنچه متعهد می‌شوند و دوم: داشتن یک صورت وضعیت روشن در هنگام بروز اختلافات. تمثیل عامیانه‌ای که می‌گوید: قرارداد را برای روز دعوا می‌نویسند! اشاره‌ای است به دومین کارکرد قراردادها. حال آیا وجود چنین قرارداد یا توافقی برای کسب و کارهای اینترنتی الزامی است؟ و در چه مواردی کاربرد دارد؟ بله، مهم و الزامی است. کاربرد آن بسته به شرایط کسب و کار اینترنتی مورد بحث، به نسبت داده‌ها و اطلاعاتی که از آن در اختیار طرفین قرار می‌گیرد و همچنین دارایی‌ها و ارزش‌های تجاری متفاوت است.
آیا ایده کسب و کارهای اینترنتی سرقت می‌شود؟
بله سرقت می‌شود. سرقت ایده‌های کسب و کار واقعیت داشته و دارد. سرقت ایده به تنهایی نگران کننده نیست. آنچه اهمیت دارد سرقت داده‌ها و اطلاعاتی است که به یک ایده‌ی توجیه رشد و سودآوری می‌دهد، از همین جهت به واسطه مطرح شدن ایده و در ادامه داده‌های وابسته به آن ممکن است مورد سؤ استفاده قرار بگیرید.. بعضا گفته می‌شود که سرقت ایده کسب و کار نگران کننده نیست، بگذارید بقیه زودتر از شما شکست بخورند! اینطور نیست. اتفاقا می‌تواند نگران کننده باشد و شایددیگران شکست نخورده و فرصت پیش‌روی روی شما را بربایند. قبل از این که بخواهید نگران سرقت ایده‌هایتان باشید تفاوت ایده را با جرقه ذهنی درک کنید. امکان محصور کردن و جلوگیری از افشاء ماهیت ایده یا جرقه ذهنی اولیه به هیچ عنوان وجود ندارد، اما می‌توان از اطلاعات حیاتی آن محافظت نسبی کرد.
تفاوت سرقت ایده با سرقت اطلاعات ایده چیست؟
ایده‌ای دارید، مثلا راه‌اندازی یک کسب و کار اینترنتی مبتنی بر فروش غذا و لوازم به کسانی که از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند. تا اینجا شما فقط یک جرقه ذهنی از کسب و کاری در یک بازار خاص دارید. این ایده‌ای نیست که شما را نگران محافظت از آن کند و صحبت پیرامون آن نیاز به توافق‌نامه قبلی داشته باشد. وقتی برای این ایده قدم‌های جدی برمی‌دارید، نسخه پیش‌نمونه می‌سازید، آن را امکان‌سنجی می‌کنید آن‌وقت ایده شما تنها یک جرقه‌ی ذهنی نیست، دارایی شماست و باید از آن محافظت کنید.
اینجا شما تجربه و اطلاعاتی پیرامون یک بازار خاص را دارید و به احتمال زیاد راهکارها و مزیت‌های خلاقانه‌ای هم به آن خواهید افزود. آنچه نیاز به محافظت دارد از اینجا آغاز می‌شود. سرقت ایده یعنی سرقت حدس و گمان، شاید و باید و احتمالات. اما سرقت اطلاعات پیرمون ایده یعنی عدد و آمارهای قابل اتکایی که می‌تواند زیر ساخت‌های تجارتی موفق را شکل دهد.
ایده‌ها در چه شرایطی و توسط چه کسانی سرقت می‌شود؟
دقیقا جایی که ملزم هستید جزئیات را ارائه کنید و توسط شخصی که جزئیات و داده‌ها در اختیار او قرار می‌گیرد ممکن است مورد سؤ استفاده قرار گیرید. شما الزاما نیازمند هستند که شرکا تجاری یا همکاران مالی و فنی داشته باشید. این‌که تا چه حد به جزئیات ایده‌شما و در نهایت به اطلاعات و آمارهای شما دسترسی داشته باشند، می‌توند شما را آسیب‌پذیر کند. افرادی که در شرکت یا کسب و کاری مشغول به کار هستند وقتی با جدا شدن از آن مجموعه، به رقیب همکاران سابق خود تبدیل می‌شوند، به‌واسطه تجربیات و اطلاعاتی که دارند مسیر تسهیل‌شده‌تری در تجارت پیش رو خواهند داشت. قبل از این که اطلاعات و جزئیات کسب و کارتان را در اختیار دیگران قرار دهید صراحتا درخواست امضاء پیمان عدم افشا اطلاعات (NDA) نمایید.
تناقض سرقت آسان و توسعه سخت چیست؟
گفته می‌شود که سختی توسعه و پایدار کردن یک کسب و کار اینترنتی اینقدر زیاد است که آسانی سرقت ایده اهمیت چندانی ندارد. این جمله به صورت‌های مختلف دیگری هم نقل شده است. مثلا بگذارید آنها زودتر از شما شکست بخورند یا شما معمار کسب و کار هستید و.. شاید قبلا اینطور بوده اما امروز به واسطه حجم فزاینده اطلاعات و دسترسی افراد مختلف در سطوح مختلف تخصصی به مهارت‌های آنلاین توسعه یک ایده برای یک فرد یا تیم با تجربه کار چندان سختی نیست.
توسعه ایده نیازمند برنامه‌ریزی، جمع‌بندی اطلاعات و تلاش است که دو مورد اول از این سه مهم به آسانی قابل سرقت است. برنامه‌ها و اطلاعات پایه‌ای بخش مهمی از دارایی یک کسب و کار است، پس باید از آن محافظت کرد. از ارائه جزئیات به افراد و شرکت‌هایی که به استناد این کلی‌گویی‌ها، از متعهد شدن به امضاء قرارداد حفظ محرمانگی سرباز می‌زنند خودداری کنید.
پیمان عدم افشا (NDA) یک قرارداد رسمی است یا یک توافق نامه؟
وکلای حرفه‌ای تجارت معتقدند پیمان عدم افشا اطلاعات (NDA) قرارداد محسوب نمی‌شود، بلکه یک توافق‌نامه (Agreement) است، بنابراین می‌تواند به عنوان یکی از بندهای قرارداد شما و طرفین رسمیت داشته باشد. وقتی که قرار است بین بنیانگذار و طرف مقابل یک همکاری بلندمدت یا پروژه‌ای صورت گیرد کاملا منطقی است که پیمان عدم افشا نه به‌عنوان یک بند از قرارداد گنجانده شود اما وقتی نیاز است بنیانگذار مقابل یک سرمایه‌گذار یا شریک تجاری قرار گیرد که در شروع کار – و قبل از هر گونه تعامل – جهت متقاعدسازی ملزم به ارائه اطلاعات است قضیه کاملا متفاوت خواهد بود. اینجا نیاز به یک توافق‌نامه‌ای است که به صورت مستقل تنظیم شده و صرف نظر از این که همکاری بلندمدتی بین طرفین شکل می‌گیرد یا نه، هر دو طرف ملزم به پایبندی به آن هستند.
پیمان‌نامه عدم افشا (NDA) شامل چه بخش‌هایی است و چگونه باید تنظیم شود؟
طبیتعا این که ایده شما چه مشکلی را از چه کسی حل کرده یا چه محصول و خدمتی را عرضه می‌کند اطلاعات قابل حفاظت محسوب نمی‌شود. آمار و اعداد، داده‌هایی که در اثر تحقیقات یا نظرسنجی یا بازخوردها بدست آمده، اطلاعات مالی شامل فروش، هزینه‌های سود و زیان و.. همچنین اطلاعات و مراودات تجاری، سورس کدها، دسترسی‌های کاربری به پنل‌های نرم‌افزای، تجربیات خاص و دانشی که در اثر اجرا یا ساخت محصولات جدید به دست‌آمده، آمارهای کاربری مثل تعداد، بازدید و.. همه می‌توان شامل پیمان نامه عدم افشا و حفظ محرمانگی باشد. با این حال تعریف یک ساختار واحد که همه موارد را برای همه کسب و کارها شامل شود ممکن نیست. جهت تنظیم یک قرارداد یا توافق‌نامه جامع و اصولی با یک مشاور حقوقی با تجربه مشورت کنید. در قراردادهای بلند مدت همکاری یا استخدام این پیمان‌نامه می‌تواند به عنوان یک بند الحاقی یا پیوست قرارداد اصلی در نظر گرفته شود.
چگونه طرف مقابل را دعوت و متقاعد به پذیرفتن این توافق‌نامه کنیم؟
وقتی قرار است یک جلسه معارفه، درخواست یا ارائه داشته باشید که طرف مقابل به بخشی از اطلاعات محرمانه ایده یا کسب و کار شما دسترسی خواهد داشت، قبلا در مورد سوابق و سیاست‌های شرکت یا فرد مقابل در این خصوص تحقیق کنید. صراحتا رویکرد آنها را دراین مورد سوال کنید و به هیچ عنوان به تعهدات شفاهی، سوابق، اعتبار تجاری یا رفتار سایرین اکتفا نکنید. در چنین مواردی فقط مستندات اهمیت دارد. رسما نامه بزنید یا عنوان کنید که چنین موضوعی برای شما اهمیت دارد، هزینه قابل توجهی به جهت پرورش دادن این ایده پرداخت کرده‌اید و رویکرد شما چگونه است؟ برگزاری جلسه و ارائه اطلاعات را منوط به پذیرش کتبی چنین توافق‌نامه‌ای کنید.
قانون در این خصوص چه می‌گوید؟
در قوانین تجارت الکترونیک ایران مشخصا به این موارد اشاره شده و ماده صریح قابل استناد برای آن وجود دارد. در ماده 65 قانون تجارت الکترونیک آمده است: «اسرار تجاری الکترونیکی «داده پیامی» است که شامل اطلاعات، فرمولها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزار و روشها، تکنیک‌ها و فرایندها، تألیفات منتشر‌نشده، روشهای انجام تجارت و داد و ستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی،فهرست مشتریان، طرحهای تجاری و امثال اینها است، که به طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاشهای معقولانه‌ای برای حفظ و حراست از آنها انجام شده است»
همچنین در ماده یک جرائم محرمانگی داده‌های پلیس فتا آمده است که: «هرکس به طور غیرمجاز به داده ها یا سیستم های رایانه ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد». ذکر چنین مواردی نشان می‌دهد که خواسته شما ازطرف مقابل کاملا منطقی، قانونی و اصولی است.
آیا ایده‌ها را بدون نگرانی از سرقت شدن می‌توان ثبت یا و اگذار کرد؟
بله. کانون پتنت ایران به عنوان نهاد رسمی وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تمامی خدمات ثبت، ارزش‌گذاری و تجاری‌سازی اختراعات را درحوزه‌های مختلف ارائه می‌کند. به‌عنوان بنیانگذار یک کسب و کار اینترنتی باید از تمام قوانین جاری کسب و کار مطلع باشید. جهت دفاع و محافظت از نتیجه زحمات خودتان ابتدا باید حقوق خودتان را به‌درستی بشناسید و در ادمه راههای اصولی دفاع و حفاظت از آن را بدانید. شما نیز متقابلا تجربیات و نظرات خودتان را پیرامون این موضوع با ما در میان بگذارید.
منبع: وبلاگ مدیر کسب و کار اینترنتی
